Story

 

The word "filibustero" wrote Rizal to his friend, Ferdinand Blumentritt, is very little known in the Philippines. The masses do not know it yet. 

Jose Alejandro, one of the new Filipinos who had been quite intimate with Rizal, said, "in writing the Noli Rizal signed his own death warrant." Subsequent events, after the fate of the Noli was sealed by the Spanish authorities, prompted Rizal to write the continuation of his first novel. He confessed, however, that regretted very much having killed Elias instead of Ibarra, reasoning that when he published the Noli his health was very much broken, and was very unsure of being able to write the continuation and speak of a revolution.

Explaining to Marcelo H. del Pilar his inability to contribute articles to the La Solidaridad, Rizal said that he was haunted by certain sad presentiments, and that he had been dreaming almost every night of dead relatives and friends a few days before his 29th birthday, that is why he wanted to finish the second part of the Noli at all costs.

Consequently, as expected of a determined character, Rizal apparently went in writing, for to his friend, Blumentritt, he wrote on March 29, 1891: "I have finished my book. Ah! I’ve not written it with any idea of vengeance against my enemies, but only for the good of those who suffer and for the rights of Tagalog humanity, although brown and not good-looking."

To a Filipino friend in Hong Kong, Jose Basa, Rizal likewise eagerly announced the completion of his second novel. Having moved to Ghent to have the book published at cheaper cost, Rizal once more wrote his friend, Basa, in Hongkong on July 9, 1891: "I am not sailing at once, because I am now printing the second part of the Noli here, as you may see from the enclosed pages. I prefer to publish it in some other way before leaving Europe, for it seemed to me a pity not to do so. For the past three months I have not received a single centavo, so I have pawned all that I have in order to publish this book. I will continue publishing it as long as I can; and when there is nothing to pawn I will stop and return to be at your side."

Inevitably, Rizal’s next letter to Basa contained the tragic news of the suspension of the printing of the sequel to his first novel due to lack of funds, forcing him to stop and leave the book half-way. "It is a pity," he wrote Basa, "because it seems to me that this second part is more important than the first, and if I do not finish it here, it will never be finished."

Fortunately, Rizal was not to remain in despair for long. A compatriot, Valentin Ventura, learned of Rizal’s predicament. He offered him financial assistance. Even then Rizal’s was forced to shorten the novel quite drastically, leaving only thirty-eight chapters compared to the sixty-four chapters of the first novel.

Rizal moved to Ghent, and writes Jose Alejandro. The sequel to Rizal’s Noli came off the press by the middle of September, 1891.On the 18th he sent Basa two copies, and Valentin Ventura the original manuscript and an autographed printed copy.

Inspired by what the word filibustero connoted in relation to the circumstances obtaining in his time, and his spirits dampened by the tragic execution of the three martyred priests, Rizal aptly titled the second part of the Noli Me Tangere, El Filibusterismo. In veneration of the three priests, he dedicated the book to them.

"To the memory of the priests, Don Mariano Gomez (85 years old), Don Jose Burgos (30 years old), and Don Jacinto Zamora (35 years old). Executed in the Bagumbayan Field on the 28th of February, 1872."

"The church, by refusing to degrade you, has placed in doubt the crime that has been imputed to you; the Government, by surrounding your trials with mystery and shadows causes the belief that there was some error, committed in fatal moments; and all the Philippines, by worshipping your memory and calling you martyrs, in no sense recognizes your culpability. In so far, therefore, as your complicity in the Cavite Mutiny is not clearly proved, as you may or may not have been patriots, and as you may or may not cherished sentiments for justice and for liberty, I have the right to dedicate my work to you as victims of the evil which I undertake to combat. And while we await expectantly upon Spain some day to restore your good name and cease to be answerable for your death, let these pages serve as a tardy wreath of dried leaves over one who without clear proofs attacks your memory stains his hands in your blood."

Rizal’s memory seemed to have failed him, though, for Father Gomez was then 73 not 85, Father Burgos 35 not 30 Father Zamora 37 not 35; and the date of execution 17th not 28th.

The FOREWORD of the Fili was addressed to his beloved countrymen, thus:

"TO THE FILIPINO PEOPLE AND THEIR GOVERNMENT"

 

Summary (Buod)

 

Nagsimula ito sa isang paglalakbay ng bapor sa pagitan ng Maynila at Laguna. Kabilang sa mga pasahero ang mag-aalahas na si Simoun, si Isagani, at si Basilio. Labintatlong taon na ang nakalipas mula nang mamatay si Elias at si Sisa.

 

Nakarating si Basilio sa San Diego at sa isang makasaysayang pagtatagpo ay nakita niya si Simoun na pagdalaw sa libingan ng kanyang ina sa loob ng libingan ng mga Ibarra. Nakilala niyang si Simoun ay si Ibarra na nagbabalatkayo; Upang maitago ang ganitong lihim, ay tinangka ni Simoun na patayin si Basilio. Nang hindi ito naituloy ay hinikayat niya ang binata na makiisa sa kanyang layuning maghiganti sa Pamahalaang Kastila. Si Basilio ay tumanggi dahil gusto niyang matapos ang kanyang pag-aaral.

 

Habang ang Kapitan Heneral ay nagliliwaliw sa Los Baños, ang mga estudyanteng Pilipino ay naghain ng isang kahilingan sa Kanya upang magtatag ng isang Akademya ng Wikang Kastila. Ang kahilingang ito ay di napagtibay sapagka't napag-alamang ang mamamahala sa akademyang ito ay mga prayle. Sa gayon, sila'y di magkakaroon ng karapatang makapangyari sa anupamang pamalakad ng nasabing akademya.

 

Samantala, si Simuon ay nakipagkita kay Basilio at muling hinikayat ang binatang umanib sa binabalak niyang paghihimagsik at mangulo sa isang pulutong na sapilitang magbubukas sa kumbento ng Sta. Clara upang agawin si Maria Clara. Subali't hindi naibunsod ang ganitong gawain dahil sa si Maria Clara'y namatay na nang hapong yaon.

 

Ang mga estudyante naman, upang makapaglubag ang kanilang sama ng loob ukol sa kabiguang natamo, ay nagdaos ng isang salu-salo sa Panciteria Macanista de Buen Gusto. Sa mga talumpating binigkas habang sila'y nagsisikain ay tahasang tinuligsa nila ang mga prayle. Ang pagtuligsang ito ay nalaman ng mga Prayle kaya ganito ang nangyari: Kinabukasan ay natagpuan na lamang sa mga pinto ng unibersidad ang mga paskin na ang nilalaman ay mga pagbabala, pagtuligsa, at paghihimagsik. Ang pagdidikit ng mga pasking ito ay ibinintang sa mga kasapi ng kapisanan ng mga estudyante. Dahil dito ay ipinadakip sila at naparamay si Basilio, bagay na ipinagdamdam nang malabis ni Juli na kanyang kasintahan.

 

Ang mga estudyanteng ito ay may mga kamag-anak na lumakad sa kanila upang mapawalang-sala sila, si Basilio ay naiwang nakakulong dahil wala siyang tagapagmagitan. Sa isang dako naman ay ipinamanhik ni Juli kay Pari Camorra na tulungan siya upang mapalaya nguni't sa halip na makatulong ang paring ito ay siya pang nagging dahilan ng pagkamatay ni Juli, gawa ng pagkalundag nito sa durungawan ng kumbento.

 

Upang maisagawa ni Simoun ang kanyang balak na paghihiganti, ay nakipagsama siya sa negosyo kay Don Timoteo Pelaez, ang ama ni Juanito. Sa ganitong paraan ay nagawa niyang maipagkasundo ang kasal nina Juanito at Paulita Gomez. Ang magiging ninong sa kasal ay ang Kapitan Heneral. Naanyayahan din niya upang dumalo sa piging na idaraos, ang mga may matatas na katungkulan sa Pamahalaan at mga litaw na tao sa lunsod.

 

Pagkaraan ng dalawang buwang pagkapiit ay nakalaya rin si Basilio sa tulong ni Simoun. Kaagad siyang nagtungo kay Simoun upang umanib sa paghihimagsik. Sinamantala ni Simoun ang ganitong pagkakataon upang ipakita sa binata ang bomba na kanyang ginawa. Ito ay isang lampara na may hugis Granada at kasinalaki ng ulo ng tao. Ang magarang ilawang ito ay siya niyang handog sa mga ikakasal na sina Juanito at Paulita. Ipalalagay ni Simoun ang lamparang ito sa gitna ng isang kiyoskong kakanan na ipasasadya niya ang pagkakayari. Ang ilawan ay ay magbibigay ng isang maningning na liwanag at pagkaraan ng dalawampung minuto ay manlalabo. Kapag hinagad na itaas ang mitsa upang paliwanagin, ay puputok ang isang kapsulang fulminato de mercurio, ang Granada ay sasabog at kasabay nito ay ang pagkawasak at pagkatugnaw ng kiyoskong kakanan --- at walang sinumang maliligtas sa mga naroroon. Sa isang dako naman, ay malakas na pagsabog ng dinamita sa lampara ay siyang magiging hudyat upang simulan ang paghihimagsik na pangungunahan ni Simoun.

 

Mag-iikapito pa lamang ng gabi ng araw ng kasal, at si Basilio ay palakad-lakad sa tapat ng bahay ng pinagdarausan ng handaan. Di-kawasa'y nanaog si Simoun upang lisanin niya ang bahay na yaong di malulutawan ng pagsabog. Ang nanlulumong si Basilio ay sisinod sana nguni't namalas niyang dumatng si Isagani, ang naging katipan at iniirog ni Paulita. Pinagsabihan niya itong tumakas nguni't di siya pinansin kaya't napilitan si Basilio na ipagtapat kay Isagani ang lihim na pakana subali't hindi rin napatinag ang binatang ito.

 

"Nanlalamlam ang lampara," ang pansin na di mapalagay na Kapitan Heneral. "Utang na loob, ipakitaas ninyo, Pari Irene, ang mitsa."

Kinuha ni Isagani ang lampara, tumakbo sa azotea at inihagis ito sa ilog. Sa gayon ay nawalan ng bisa ang pakana ni Simoun para sa isang paghihimagsik sa sandatahan. Tumakas sya sa bahay ni Pari Florentino, sa baybayin ng karagatang Pasipiko. Nang malapit nang mapagabot ng mga alagad ng batas ang mag-aalahas, uminom siya ng lason upang huwag pahuli nang buhay. Ipinagtapat niya sa pari ang tunay niyang pagkatao at isinalaysay niya sa dito ang malungkot na kasaysayan ng kanyang buhay. Mula nang siya ay bumalik sa Pilipinas buhat sa Europa, labintatlong taon na ang nakalipas, ang pag-iibigan nila ni Maria Clara at pagbabalatkayo niya na mag-aalahas sa pakay na maiguho ang Pamahalaan at makipaghiganti sa pamamagitan ng isang paghihimagsik. Pagkatapos na mangungumpisal ay namatay si Simoun.

 

Sa nais na maiwaksi ang napakalaking kayamanang naiwan ng mag-aalahas, kayamanang naging kasangkapan nito sa pagtatanim ng mga bukto't na Gawain ay itinapon ni Pari Florentino sa karagatan ang kahong asero na kinatataguan ng di-matatayang kayamanan ni Simoun.